New

ІНФАРМАЦЫЯ

аб рабоце школьнага этнаграфічнага  музея «Беларуская хата» як цэнтра патрыятычнага і грамадзянска-духоўнага выхавання ў

дзяржаўнай установе адукацыі «Сярэдняя школа № 17 г. Бабруйска»

Гонарам школы з’яўляецца этнаграфічны  музей «Беларуская хата».

Галоўная мэта музея – выхаванне ў кожнага навучэнца любові да Радзімы, якая пачынаецца з любові да сваёй малой радзімы, школы, сям’і; беражлівых адносін да традыцый народа, сям’і, школы і імкненне захаваць іх і прымножыць.

Дзякуючы таму, што музей у школе функцыянуе ўжо шмат гадоў, у мяне склалася сістэма работы з навучэнцамі, накіраваная на патрыятычнае і грамадзянска-духоўнае выхаванне.

Музей з’яўляецца актыўным удзельнікам ўсёй вучэбна-выхаваўчай работы ў школе. Ён ператвараецца ў цэнтр па падрыхтоўцы і правядзенні сустрэч зветэранамі, правядзенню ўрокаў мужнасці, мерапрыемстваў патрыятычнай накіраванасці, правядзенню дабрачынных акцый: «Ліст ветэрану», «Подзвіг майго прадзеда», «Ветэран жыве побач», «Павіншуй салдата з Днём Перамогі».

Усю арганізацыю работы ў музеі ажыццяўляе савет музея, куды ўваходзяць вучні 5-11 класаў. Актыў музея ажыццяўляе падбор і афармленне матэрыялаў да класных гадзін. Адзін раз у месяц у музеі праводзіцца дзень адчыненых дзвярэй.

Музей з’яўляецца базай для даследчай дзейнасці навучэнцаў. Экспазіцыя музея выкарыстоўваецца педагогамі школы для правядзення ўрокаў гісторыі, геаграфіі, беларускай літаратуры, мастацтва.

У музеі ёсць пастаянна дзеючыя экскурсійная і лектарская групы, якія выступаюць перад навучэнцамі і гасцямі школы, і знаёмяць іх з экспазіцыяй музея. Традыцыйна экскурсіі праводзяцца на беларускай  мове.

Школьны музей – гэта захавальнік традыцый, якія папаўняюцца і абнаўляюцца. Кожнае мерапрыемства, якое праводзіцца музеем, пакідае глыбокі след.

Такім чынам, менавіта школьны музей адыгрывае вялікую ролю ў выхаванні ў падрастаючага пакалення такіх якасцей, як грамадзянскасць і патрыятызм, спрыяе развіццю іх грамадзянскай кампетэнтнасці, самастойнасці. Галоўнае, што дае школьны музей, духоўнае, маральнае выхаванне, чаго так не хапае сёння, вучыць не быць «Іванам, які не памятае свайго роду», любіць свае карані, сваю Радзіму, ганарыцца подзвігамі сваіх землякоў і браць з іх прыклад. Дапамагае пражыць не адно сваё жыццё, а сотні іншых жыццяў, дапамагае задумацца над тым, што яго акружае: над сямейнай рэліквіяй і ўласнага радаводу, хто ён ёсць і навошта жыве, што ён пакіне сваім нашчадкам.

На працягу 2016 – 2018 навучальнага года ў школьным этнаграфічным  музеі «Беларуская хата» былі праведзены наступныя мерапрыемствы:

• Экскурсіі: «Беларускі ручнік», «Прылады сялянскай працы», «Прадметы быту, прылады працы», «Аглядавая экскурсія».
• Лекцыі: «Добрае дзіця бацькоў думкі згадвае», «Паважай свайго бацьку», «Няма смачнейшай вадзіцы, як з роднае крыніцы».
• Мерапрыемствы: гульня-падарожжа «Мая Радзіма – Беларусь», пазнавальна-інтэлектуальная гульня «Зямля пад белымі крыламі», святы «Традыцыі маёй сям’і», «Я і мая сям’я», «Пасха», «Пакровы», «Добры вечар, шчодры вечар», «Багач», першыя ўрокі «Нам мір завешчана берагчы», «Беларусь – мая Айчына», літаратурныя кампазіцыі «Дзень Перамогі», «Мой родны кут, як ты мне мілы», «Мая малая Радзіма», гульня-віктарына «Падарожжа па роднай зямлі», «Знаўцы роднай мовы», абрад «Гуканне вясны», выставы навагодніх паштовак, навагодніх цацак.

Вынікі працы школьнага музея: рост цікавасці навучэнцаў да вывучэння гісторыі горада, краіны, рост колькасці навучэнцаў, якія ўдзельнічаюць у акцыях і мерапрыемствах, якія праводзяцца школьным музеем; павелічэнне актыўнасці і выніковасці ўдзелу ў гарадскіх патрыятычных акцыях і конкурсах; рост колькасці настаўнікаў, якія выкарыстоўваюць магчымасці музея для правядзення ўрокаў па праграме школьных прадметаў, класных гадзін, іншых мерапрыемстваў выхаваўчага характару.

Тэма: Віктарына «Нам засталася спадчына …»

Месца правядзення: школьны этнаграфічны музей «Беларуская хата»

Голуб Г.В.,настаўнік беларускай мовы і літаратуры

Вядучы 1. У кожнага чалавека, дзе б ён ні жыў, ёсць родная мова, яка нястомна служыць у розных яго занятках і патрэбах. Сіла і краса народнага слова – заканамерны вынік моватворчай дзейнасці народа.

Вядучы 2. Нашы продкі тонка адчувалі слова, умелі зазірнуць у яго   глыбіні. Слова роднай мовы засталося нам у спадчыну. Давайце і мы ў гэты    дзень пагаворым пра нашу мову і традыцыі нашых продкаў.

      1. Конкурс   Чаго жадаюць беларусы, калі выкарыстоўваюць наступныя    выразы

 2. Конкурс Падбярыце сінонімы да слоў:

Выкарыстоўваючы назвы птушак, паспрабуйце ўспомніць, як і пра каго ў нас кажуць. Прадоўжыце…

1. Бачыць, як … (арол).
2. Белы, як… (лебедзь).
3. Вочы, як у … (савы).
4. Вясёлы, як … (ластаўка).
5. Даўганогі, як … (бусел).
6. Стракоча, як … (сарока).
7. Чорны, як … (грак).
8. Спявае, як … (салавей).

   3. Конкурс «Як у прыказцы?»

1. Што еш ды аглядайся? (Пазычаны хлеб)
2. Каму сыты не таварыш? (Галоднаму)
3. Дзе добра? (Дзе нас няма)
4. Не абед дарагі, а …(Прывет)
5. Чаго няма няпрошанаму госцю? (Лыжкі)
6. За што сябра не купіш? (За грошы)
7. Як трэба з людзьмі жыць? (Па-людску)
8. Госцю трэба дараваць, а гаспадару …(Прамаўчаць)
9. Па адзенні сустракаюць, а па розуму…(Праважаюць)
10. Бацькаўшчыны не купляюць і не …(Прадаюць).

4. Конкурс «Традыцыі»

1. Назавіце дні тыдня, якія адпавядаюць наступным характарыстыкам: святая, цяжкі, радзіцельская (бацькоўская), чысты.

(Нядзеля, панядзелак, субота, чацвер).

2. Які прадмет з’яўляўся адвечным спадарожнікам чалавека ў жыцці? На вяселлі ў - сватоў, у чырвоным куце, уціральнік, на крыжы, хлеб-соль. (ручнік)
3. Размяркуйце святы па парадку ў адпаведнасці з беларускім народным календаром, пачынаючы ад Каляд: (запісана на дошцы)

   Вербніца, Тройца, Вялікдзень, Купалле, Радаўніца, Каляды,   Масленіца,   Спас, Дзяды.
Адказ: Каляды, Масленіца, Вербніца, Вялікдзень, Радаўніца, Тройца, Купалле, Спас, Дзяды.

5. Конкурс «Этнаграфія»

1.  Які прадмет гардэробу называлі шнуроўкамі? (Жаночыя чаравікі, высокія, спераду шнураваліся).
2.  Абутак, плецены з лыка. (Лапці)
3.  Кавальская печ для награвання металу. (Горан)
4.  Рамеснік, майстар, які вырабляе посуд з гліны. (Ганчар)
5.  Пчаляры, якія трымалі лясных пчол? (Бортнікі)
6.  Прылада для памолу зерня, ручны млын. (Жорны)
7.  Тоўстая доўгая палка з круглымі канцамі, якой што-небудзь таўкуць. (Таўкач)
8.  Муж дачкі. (Зяць)
9.  Жонка сына. (Нявестка)
10. Даўнейшая назва шклозавода. (Гута)

• Рэфлексія
• Што новага вы даведаліся з гэтай віктарыны?

Тэма: Аглядавая экскурсія ў школьны этнаграфічны музей «Беларуская хата»

Мэта: знаёмства экскурсантаў з сялянскім побытам, асноўнымі рэчамі, іх ужываннем і выкарыстаннем у сялянскай хаце

Ход экскурсіі

Першы экскурсавод:

 Наш невялічкі этнаграфічны музей «Беларуская хата» адчыніўся, калі адраджэнне беларускай мовы толькі пачыналася, калі мова наша стала, нарэшце, дзяржаўнай.Экспанаты былі сабраны вучнямі і настаўнікамі нашай школы. Яны знаёмяць з побытам, культурай беларусаў – людзей добрае душы і шчырага сэрца.

Другі экскурсавод: Затрымаемся каля парога, месца незвычайнага, з якім звязана многа павер’яў і абрадаў. Народная мудрасць гаворыць: «Ад парога хату не мятуць». Гэта мяжа, якая аддзяляе жыццё ад знешняй прасторы.

«Перад дарожкаю прысядзь ля парожка», – казала нам маці, выпраўляючы з хаты ў далёкі шлях. Так мы звяртаемся да душ продкаў, якія насялялі гэту хату, з просьбай аб апецы, дапамозе.

«Праз парог не вітайся», – казала нам бабуля. Будзе спрэчка. У час вяселля малады маладую нясе праз парог. Ён сімвалічна аберагае яе ад духаў продкаў, як чалавека новага ў хаце.

«Спатыкнуўся аб парог – чакай непрыемнасцей». Маленькіх дзяцей купалі на парозе, каб не баяліся сурокаў. Дзіцячы спалох лячылі, льючы ваду на парог.

Вось такая магічная сіла ў парозе. Пераступаем яго і трапляем у святліцу, дзе знаходзяцца розныя рэчы вясковага побыту.

Каля парога – падкова на шчасце. «Няхай ўсяго будзе багата і шчасцем поўніцца хата».

Трэці экскурсавод: У першым раздзеле «Прадметы хатняга ўжытку» нашага этнаграфічнага музея сабраны хатнія прадметы.

«Жыта», «хлеб», «жыццё». Гэтыя словы, як і ў даўнія часы, так і цяпер жывуць побач з намі. Нашы дзяды і прадзеды выпякалі хлеб. У невялікай дзежачцы ставілі рошчыну. У яе дабаўлялі варанай тоўчанай бульбы, каб хлеб быў мяккі і пульхны. Потым цеста ставілі на цёплую печ на 1-2 гадзіны, каб яно падышло.

І вось печ выпалена, з яе выграбаюць вуголле, попел вымятаюць мокрым венікам. Маці або бабуля абгладжвае рукамі, змочанымі ў вадзе, круглыя боханы. Потым кладзе іх на драўляную лапату, засланую аерам або кляновым лісцем.

...Надыходзіць урачысты момант. Хлеб дастаюць з печы, кладуць на ільняныя ручнікі, зверху змочваюць вадой і накрыаюць ручнікамі. А па хаце плыве прыемны пах свежага хлеба, пах працы хлебаробаў, якія кармілі і кормяць нас, якім мы павінны аддаць нізкі паклон.

Вельмі смачны хлеб, ды яшчэ з маслам. Вось перад вамі бойка, на якой даўней білі масла.

Вось ступа, у якой нашы продкі таўклі крупы. Ячмень змочвалі вадой на 2-3 гадзіны, потым ваду злівалі, а зерне таўклі, сушылі, правейвалі-палалі ў начовачках драўляных. Атрымоўвалі ячменныя крупы, якія называем цяпер пярлоўкай.

Гліняны посуд: збаны, глякі, міскі, кубкі – неабходныя рэчы ў гаспадарцы, бо ў іх захоўваліся малако, смятана, тварог, масла, топленае сала.

Чацвёрты экскурсавод: Наступны наш раздзел – гэта «Прылады працы сялянскай хаты ў полі і ў лузе».

Есць у нас серп, без якога немагчыма было сабраць ураджай. З песнямі-зажынкамі пачыналі маладыя жнейкі працу. І нездарма імі любуюцца ўсе:

На грудзях шчаслівых

Каптанок ружовы,

У руцэ сярпочак,

Зублены, сталёвы.

 Але сабраны і звезены снапы на ток. І тут гаспадар змяняе гаспадыню. Ён бярэцца за цэп, якім малацілі жыта, авёс і ячмень. Каса, граблі, рагуля – прылады працы ў лузе, дзе касілі травы, рушылі сена, вяршылі стагі.

Прылады працы гаспадара – гэта саха, барана, сякера, малаток. На жаль, саху, барану нам прыдбаць пакуль не удалося.

А вось гаспадыніны прылады: прас, качалкі. Прас награваўся вуглём, які брасаўся з печы. Прасавалі адзенне святочнае, лепшае. А будзённае і бядізну, у асноўным ільняную, разгладжвалі з дапамогай качалак.

Шмат клопату мела гаспадыня і з мыццём бялізны ў даўнія часы. З попелу варылі шчолак, замочвалі ў ім бялізну, а потым паласкалі ў рацэ ці ў сажалцы, выбіваючы бруд пранікам.

Бялізну мылі ў ночвах, якія рабілі з мяккай драўніны – з ліпы. Гэтыя ночвы служылі калыскай для дзяцей.

У першай палове XIX стагоддзя атрымоўвае далейшае развіццё народная творчасць. Нягледзячы на цяжкія ўмовы жыцця, на непасільную працу, беларусы не страцілі пачуцця прыгажосці.

Вышыўкі на святочным адзенні, ткацтва, вязанне шыдэлькамі і прутамі, разьба па дрэве, якой упрыгожвалі хатнія рэчы, ганкі, вароты сведчаць аб высокім мастацкім гусце народа. Беларускіх майстроў запрашалі нават у Пецярбург і Маскву.

Пяты экскурсавод: Раздзел называецца: «Дабрабыт і духоўнасць у хаце»

У. Караткевіч казаў, што праз куфар відаць жыццё чалавека. Што гэта за рэч, і якое месца ён займае ў хаце?

Надзеў на вяселле

Прыгожы кафтан

На возе рассеўся

І едзе, як пан.

Куфар часта згадваецца ў вясёлых песнях. Дзяўчына збірала пасаг, складвала ў куфар. І калі ішла пад вянец, перавозіла куфар у хату жаніха.

Рабілі куфры з дошак, на падстаўках-ножках. Канты, пярэднія сценкі акоўвалі майстры-мужчыны, размалёўвалі куфры жанчыны. На куфры расцвіталі кветкі, зелянелі галінкі, залаціліся каласы, сінеў лён. У куфры захоўвалі тканіны, адзенне, каштоўныя рэчы.

У пахучым куфры важка ўсё ляжала,

Што сама бабуля працай рук прыдбала.

Быццам водар з поля пранясло ля хаты,

Так запахла лугам, чабаром і мятай.

         Яшчэ адзін пачэсны кут ёсць у вясковай хаце...

         Покуць – гэта куточак храма ў хаце. Уверсе, пад самай столлю, вісяць абразы. Яны маўклівай малітвай асвячаюць хату і жыццё людзей. Покуць прыгожа ўбіраецца. На абразы гаспадыня вешае ўзорныя ручнікі- набожнікі. І зімою тут залацяцца галінкі асвечанай вярбы, пучкі жытнёвых каласоў і траў. За абразамі трымаюць бутэлечку са свячонай вадою – лекамі ад розных хвароб.

Шосты экскурсавод: Наш раздзел называецца «Ручнік».

         Ручнік асэнсоўваўся як абавязковы атрыбут шэрагу абрадаў. Яны ўваходзілі ў пасаг нявесты, з’яўляліся неабходнай часткай падарункаў нявесты жаніху, сватам, родзічам жаніха. Ручнікі павязвалі цераз плячо важнейшых удзельнікаў вяселля. Іх пасцілалі як “падножнік”, на які станавіліся маладыя ў час царкоўнага вянчання. У фальклорных творах (найперш у народных песнях) выраз на ручнічок стаць ужываецца ў значэнні “вянчацца”. Ручнікі выкарыстоўвалі таксама для абрадавага звязвання маладых, для абгортвання рук нявесты і жаніха ва ўрачыстыя моманты вяселля. Ручнік, завязаны на руку, дапаўняў вясельны касцюм маладой. Як знак жалобы ручнікі вывешвалі за акно на Дзяды.

         У час засухі, эпідэмій, вайны і іншых няшчасцяў жанчыны ўсяго сяла ткалі на працягу дня ці ночы абыдзённік, які выконваў функцыю апатрапея.

         На Сёмуху іх ахвяроўвалі бярозе як духу расліннасці, на Купалле разам з вянкамі з жывых кветак развешвалі на прыдарожныя крыжы.

Першы экскурсавод: Часцей азірайцеся, сябры, назад, у мінулае, каб не пагасла свечка на покуці – у бацькоўскай хаце, каб лягчэй было ісці наперад, у будучыню.

Дзякуй за ўвагу!     

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

«Сярэдняя школа № 17 г. Бабруйска»

ПРАЕКТ

«Школьны этнаграфічны музей «Беларуская хата»

як сродак патрыятычнага і грамадзянска-духоўнага выхавання

падрастаючага пакалення»

                                                        Аўтар Голуб Ганна Васільеўна, кіраўнік музея

Бабруйск, 2024

1. Уводзіны

Пошук новых шляхоў эфектыўнай арганізацыі выхаваўчага працэсу ў адукацыйных установах абумоўлены тым, што дзяржаўная стратэгія забеспячэння росту канкурэнтназдольнасці краіны, яе паспяховага і ўстойлівага развіцця патрабуе ўдасканаленне чалавечага патэнцыялу, што вызначаецца ў многім станам сістэмы адукацыі. Ва ўмовах вырашэння гэтых стратэгічных задач найважнейшымі якасцямі асобы становяцца ініцыятыўнасць, здольнасць творча думаць і знаходзіць нестандартныя рашэнні, уменне выбіраць прафесійны шлях, гатоўнасць навучацца на працягу ўсяго жыцця.

Гаворка ідзе, такім чынам, пра неабходнасць выхавання ў школе Грамадзяніна Рэспублікі Беларусь ў самым высокім сэнсе гэтага слова.

Грамадзянска-патрыятычнае выхаванне з’яўляецца адным з напрамкаў адукацыйнай палітыкі як дзяржаўнай, так і грамадскай у галіне выхавання падрастаючага пакалення. Адным з выдатных феноменаў айчыннай культуры і адукацыі безумоўна з’яўляецца школьны музей.

Музей валодае велізарным адукацыйна-выхаваўчым патэнцыялам, так як ён захоўвае і экспануе сапраўдныя гістарычныя матэрыялы і прадметы. Эфектыўнае выкарыстанне гэтага патэнцыялу для выхавання вучняў у духу патрыятызму, грамадзянскай самасвядомасці, высокай маральнасці з’яўляецца адной з найважнейшых задач школьнага музея.

За гады свайго існавання наш школьны музей “Беларуская хата” ужо дабіваўся пэўных вынікаў, а школай быў назапашаны дастаткова багаты вопыт краязнаўчай работы.

Але ў апошні час узнікае праблема: як зрабіць краязнаўчую работу ў школе больш цікавай   і прывабнай для сучаснага падлетка. У сувязі з чым становіцца актуальным выкарыстанне камп’ютэрных тэхналогій у данным напрамку, распрацоўка і правядзенне музейных урокаў.

Дадзены праект разлічаны на актыўнае правядзенне музейных урокаў і прымяненне інфармацыйна-камунікатыўных тэхналогій у рабоце школьнага музея.

2. Мэта і задачы праекта

Мэта праекта: выхаванне вучняў у духу патрыятызму, грамадзянскай самасвядомасці, высокай маральнасці праз эфектыўнае выкарыстанне патэнцыялу школьнага музея.

Задачы праекта:

• Уключэнне рэсурсаў музея, метадаў і прыёмаў музейнай педагогікі ва ўрочную, пазаўрочную і пазашкольную дзейнасць.
• Распрацоўка сістэмы музейных урокаў.

• Стварэнне банка даных распрацаваных музейных урокаў.
• Стварэнне электроннай кнігі ўліку і захоўвання экспанатаў музея.

3. Планаваная дзейнасць

Праект кароткатэрміновы  (2024/2025 г.г.) і ўключае 3 этапы:

I этап – падрыхтоўчы (студзень – май 2025 г.)

II этап – асноўны (чэрвень 2024 – верасень 2025 г.)

III этап – заключны (кастрычнік – снежань 2025 г.)

1 этап – падрыхтоўчы

Яго асноўнай задачай з’яўляецца стварэнне ўмоў для паспяховай рэалізацыі праекта.

Змест дзейнасці падрыхтоўчага этапа:

1. Аналіз стану адукацыйных магчымасцей школьнага музея.
2. Актуалізацыя праекта сярод удзельнікаў адукацыйнага працэсу.
3. Вызначэнне круга асоб з ліку настаўнікаў, адміністрацыі школы па

кіраўніцтву праектам, размеркаванне роляў, стварэнне часовых рабочых груп.

2 этап – асноўны

Яго асноўнай задачай з’яўляецца ўключэнне рэсурса музея, метадаў і прыёмаў музейнай педагогікі ва ўрочную, пазаўрочную і пазашкольную дзейнасць.

Змест дзейнасці асноўнага этапу:

1. Стварэнне праектнай групы.
2. Распрацоўка музейных урокаў.
3. Стварэнне зборніка лепшых распрацовак экскурсій, музейных урокаў, класных гадзін, інтэграваных урокаў па праблематыцы праекта.
4. Стварэнне электроннай кнігі ўліку і захоўвання экспанатаў музея.

3 этап – заключны

Змест дзейнасці заключнага этапу:

1. Падвядзенне вынікаў, абмен вопытам удзельнікаў праекта на паседжаннях метадычнага аб’яднання класных кіраўнікоў.

4. Афармленне прадуктаў праекта

1. Зборнік лепшых распрацовак экскурсій, музейных урокаў, класных гадзін, інтэграваных урокаў па праблематыцы праекта.
2. Стварэнне старонкі школьнага музея на сайце школы.
3. Электронная база фондаў музея.

Удзельнікі праекта: педагагічны калектыў, адміністрацыя школы, бацькі і вучні.

5. Змест дзейнасці:

6. Чаканыя вынікі праекта

У выніку рэалізацыі праекта школьны музей стане прывабным, запатрабаваным усімі ўдзельнікамі адукацыйнага працэсу.

Музей арганічна ўпішацца ў адукацыйную прастору школы, што дазволіць рэалізаваць сістэмна-дзейнасны падыход у навучанні і выхаванні падрастаючага пакалення. У адукацыйную дзейнасць уключацца музейныя ўрокі па гісторыі, літаратуры, геаграфіі і іншым

прадметам, у выхаваўчую дзейнасць школы ўключацца музейныя ўрокі:    «Хараство беларускага нацыянальнага касцюма», «Мая Радзіма – Беларусь», «Гісторыя маёй сям’і ў фотаздымках» і іншыя.

У выніку рэалізацыі праекта вучні:

Асвояць базавыя нацыянальныя каштоўнасці: патрыятызм, грамадзянскасць, праца і творчасць, сям’я.

Набудуць устойлівую патрэбу і навыкі зносін і ўзаемадзеяння з помнікамі гісторыі і культуры.

Навучацца бачыць гісторыка-культурны кантэкст акаляючых іх рэчаў, гэта значыць ацэньваць іх з пункту гледжання развіцця культуры.

Апрабуюць свае сілы і магчымасці ў стварэнні і правядзенні экскурсій, музейных урокаў, віктарын, конкурсаў, сустрэч з ветэранамі і набудуць сацыяльны вопыт у ролі экскурсаводаў, краязнаўцаў.

Створаць старонку школьнага музея на сайце школы, што пашырыць інфармацыйную прастору ў Інтэрнэце, а таксама электронную базу фондаў музея, якая забяспечыць улік і захаванасць музейнай калекцыі.

У выніку рэалізацыі праекта педагогі:

Павысяць прафесійную кампетэнтнасць у галіне музейнай педагогікі праз семінары, майстар-класы, індывідуальныя кансультацыі.

Асвояць і ўвядуць музейныя педагагічныя тэхналогіі ва ўрочную і пазаўрочную дзейнасць.

Выкарыстаюць інфармацыйна-камунікатыўныя тэхналогіі ў межах рэсурсаў школьнага музея ў адукацыйным працэсе і пазаўрочнай дзейнасці.

Прыцягнуць дзяцей групы рызыкі да работы ў музеі, дзе яны сябе змогуць рэалізаваць.

Педагогі пачатковай школы ўключаюць рэсурс школьнага музея ў вучэбны план і праграму духоўна-маральнага развіцця і выхавання малодшых школьнікаў, педагогі другой і трэцяй ступені – у вучэбныя і выхаваўчыя планы.

Для педагогаў ствараецца банк метадычных распрацовак і рэкамендацый.

Такім чынам, рэалізацыя дадзенага праекта дазволіць захаваць і развіць школьны музей, сфарміраваць яго пазітыўны імідж, выкарыстоўваць яго рэсурс у развіцці адукацыі і духоўна-маральным выхаванні дзяцей і моладзі.

ХАРАКТАРЫСТЫКА

аб дзейнасці школьнага этнаграфічнага музея  «Беларуская хата»

за 2023 – 2024 гады

                                                                       Трэба ведаць – сэрца просіць,

                                                                       Як дзядам, бацькам жылося...

                                                                        Як сахой даўней аралі,

                                                                        Як смыком зямлю бярлялі,

                                                                         Як з сявалкі збожжа-зерне

                                                                          Рассявалі чорнай жменяй...

                                                                        Тэба ведаць, што зазналі,

                                                                         Як на пана працавалі...

                                                                         Трэба ведаць і пра тое,

                                                                          Апраналі што? Якое?..

 Пятрусь Броўка «Наш музей»

1. Юрыдычная назва ўстановы адукацыі, у якім дзейнічае музей

Дзяржаўная ўстанова адукацыі «Сярэдняя школа № 17 г. Бабруйска»

2. Назва музея «Беларуская хата»
3. Профіль музея гістарычны канкрэтнай тэматыкі (этнаграфічны)
4. Паштовы адрас, тэлефон

213812 Магілёўская вобласць

г. Бабруйск

вуліца Сямёнава, 34

Тэлефон (80225) 43-23-08

5. Імя па бацьку, пасада, месца работы кіраўніка

Голуб Ганна Васільеўна, настаўнік беларускай мовы і літаратуры ДУА «Сярэдняя школа № 17 г. Бабруйска»

6. Назва ўстановы, якая аказвае метадычную дапамогу

Дзяржаўная ўстанова адукацыі «Цэнтр турызму, краязнаўства і экскурсій дзяцей і моладзі г. Бабруйска», установа культуры «Бабруйскі краязнаўчы музей».

7. Гісторыя стварэння музея

           Школьны этнаграфічны музей «Беларуская хата» ДУА СШ №17 г. Бабруйска стварыўся ў 1988 годзе. Першым кіраўніком музея была Вусава Вольга Фёдараўна – настаўнік беларускай мовы і літаратуры.                                             

         Адкрыццю музея папярэднічала падрыхтоўчая праца пад кіраўніцтвам былога  дырэктара школы Шчэрбіч Клаўдзіі Іванаўны. Былі праведзены паходы, экспедыцыі  ў Магілёўскую, Гомельскую вобласці. Экспанаты  сабраны вучнямі, бацькамі і настаўнікамі школы. Музейныя экспанаты знаёмяць з побытам, культурай беларусаў – людзей добрае душы і шчырага сэрца. У развіццё музея значны ўклад унеслі настаўнікі школы: Стралкова Н.Ф., Вусава В.Ф., Бабічава Н.А., Вежнавец М.Р., Голуб Г.В., Еўдакімава В.В., Іванова Т.Б., Раманава Т.М., Гардзейчык Г.Г..

         Рэканструкцыі этнаграфічнага музея «Беларуская хата» з дня адкрыцця не было.

        Музей «Беларуская хата» размешчаны ў будынку школы на другім паверсе і займае адзін пакой агульнай плошчай 50 кв.м., тры вакны, сігналізацыя адсутнічае, устаноўлены аўтаномны пажарны апавяшчальнік, маецца вогнетушыльнік. Захоўваецца светавы і тэмпературны рэжым, вільготнасць. Экспанаты размешчаны на  сценах, паліцах.

     Пакой школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата» аформлены ў выглядзе сялянскай хаты. Дрэвам абіты сцены, з чырвонай цэглы зроблена печ. Сабраныя матэрыялы дапамаглі ярка і вобразна аднавіць  інтэр’ер і бытавыя ўмовы.

     Школьны этнаграфічны музей «Беларуская хата» выконвае накапляльную, экспазіцыйную, адукацыйную і выхаваўчую функцыі, накіраваныя на развіццё асобасных якасцей навучэнцаў, на атрыманне імі якіх-небудзь дадатковых адукацыйных паслуг. Этнаграфічны музей «Беларуская хата» з’яўляецца цэнтрам патрыятычнага і грамадзянска-духоўнага выхавання. У 2018 годзе быў рэалізаваны праект па патрыятычнаму і грамадзянска-духоўнаму выхаванню (дадатак № 1). Навучэнцы пазнаёміліся з культурай і бытам беларускага народа.

     Мэта дзейнасці музея: выхаванне ў навучэнцаў дюбові да Радзімы, якая пачынаецца з любові да сваёй малой радзімы, школы, сям’і; беражлівых адносін да традыцый народа, сям’і, школы і імкненне захаваць іх і прымножыць; паважных адносін да культурнай і гістарычнай спадчыны беларусаў. Работа музея ажыццяўляецца па напрамках.

8.      Напрамкі дзейнасці школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата»: 

8.1. Арганізацыйна-інструктыўна-метадычная дзейнасць

8.2. Фондавая дзейнасць і ўлік музейных прадметаў

8.3. Афармленне і абсталяванне

8.4. Экскурсійна-прапагандыская дзейнасць

8.5. Экспазіцыйная дзейнасць

8.6. Пошукавая, даследчая дзейнасць

8.7. Культурна-асветніцкая дзейнасць

8.8. Ідэалагічная дзейнасць

Па кожнаму з напрамкаў праведзена наступная работа:

8.1. Арганізацыйна-інструктыўна-метадычная дзейнасць:

• прыём экспанатаў;
• вядзенне музейнай дакументацыі;
• афармленне музейнай экспазіцыі;
• арганізацыя наведвання музея вучнямі школы і вучнямі іншых школ, бацькамі, гасцямі школы і інш.;

- створаны савет школьнага музея;

- створаны актыў школьнага музея, у які ўваходзяць вучні 5-10 класаў і настаўнікі (усяго 12 чалавек). Актыў музея ўдзельнічае ў розных агульнашкольных справах (сустрэча ветэранаў ВАв, дапамога класным кіраўнікам у падрыхтоўцы класных гадзін і т. д.)

- на базе музея працуюць аб’яднані па інтарэсах «Рукадзельны церам», «Прырода і творчасць», «Лазапляценне», клуб «Патрыёт», якія маюць праграму дадатковай адукацыі.

8.2. Фондавая дзейнасць і ўлік музейных прадметаў

       У фондах школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата» на сённяшні дзень налічваецца 530 экспанатаў асноўнага фонду. Тут прылады працы, сялянскія рэчы, мастацкая вышыўка, ткацтва, ткацкі станок, куфар, ступа, дзіцячая люлька, драўляны ложак.

       Найвялікую каштоўнасць прадстаўляюць экспанаты: кросны, прас вугольны, маслабойка, грэбенечасальнік для лёну, куфар, самавар, драўлянае карыта, ступа, каромысел, вясельная сукенка.

       Асабліва ўпрыгожваюць сялянскую хату ложак з пасцельнымі рэчамі, ручнікі, чырвоны кут з абразамі.

      Створаны інвентарная кніга паступленняў музейных прадметаў, метадычны пакет лакальных дакументаў аб дзейнасці школьнага музея, папка распрацовак класных гадзін, пазакласных заняткаў па патрыятычным выхаванні навучэнцаў, папка распрацовак музейных заняткаў, папка па экскурсійна-прапагандыскай рабоце «Экскурсіі», «Лекцыі», музейная старонка «Школьны музей» на сайце ўстановы адукацыі. Праведзена інвентарызацыя наяўных у музеі матэрыялаў, наяўнасць электроннай кнігі асноўнага фонду ў электронным варыянце, створана новая экспазіцыя «Нумізматыка».

8.3. Афармленне і абсталяванне:

- устаноўлена 1 вітрына, дзе размешчаны грашовыя адзінкі;

- аформлена выстава навагодніх паштовак мінулага стагоддзя «Новы год – наш даўні сябар»;

- аформлена выстава навагодніх цацак;

- аформлена выстава «Карункі»;

- аформлена выстава «Музей у чамадане».

8.4. Экскурсійна-прапагандыская дзейнасць:

- праводзіліся тэматычныя экскурсіі;

- арганізоўваліся і праводзіліся ўрокі на базе музея;

- праводзіліся класныя гадзіны на базе музея;

- праводзіліся каляндарныя абрадавыя святы;

- арганізоўваліся тэатралізаваныя прадстаўленні і ўдзельнічалі ў гарадскім конкурсе беларускамоўных тэатраў;

- праводзіліся экскурсіі ў г. Мінск, Нясвіж і ў Мірскі замак;

- праводзіліся экскурсіі ў гарадскі краязнаўчы музей;

- арганізоўваліся і праводзіліся згодна графіка экскурсіі ў школьны этнаграфічны музей  «Беларуская хата» навучэнцамі нашай школы, настаўнікамі, бацькамі, гасцямі з мэтай развіцця цікавасці да мінулага роднага народа і папаўнення экспанатамі Музейнага фонду.

1. . Экспазіцыйная дзейнасць

Раздзелы экспазіцыі:

• Прадметы хатняга ўжытку

У першым раздзеле нашага этнаграфічнага музея «Беларуская хата» сабраны прадметы хатняга ўжытку. Экскурсавод апавядае пра выпечку хлеба, дзяжу, драўляную лапату, маслабойку, ступу, гліняны посуд.

• Прылады працы гаспадара і гаспадыні

         Наступны наш раздзел – гэта прылады працы гаспадара і гаспадыні. Ёсць у нас цэп, якім малацілі жыта, авёс і ячмень. Каса, граблі, рагуля – прылады працы ў лузе, дзе касілі травы, рушылі сена, вяршылі стагі.

        А вось гаспадыніны прылады: прас, качалкі. Прас награваўся вуголлем, які браўся з печы. Прасавалі адзенне святочнае, лепшае. А будзённае і бялізну, у асноўным ільяную, разгладжвалі з дапамогай качалак.

• Матулін ручнік

        У раздзеле «Матулін ручнік» апавядаецца пра ручнікі, як абавязковы атрыбут шэрагу абрадаў. Яны ўваходзілі ў пасаг нявесты, павязваліся цераз плячо важнейшым удзельнікам вяселля. Як знак жалобы ручнікі вывешвалі за акно на Дзяды.

• Покуць

        Яшчэ адзін пачэсны кут ёсць у хаце… Покуць – гэта куточак храма ў хаце. Уверсе, пад самай столлю, вісяць абразы. Яны маўклівай малітвай асвячаюць хату і жыццё людзей. Покуць прыгожа ўбіраецца. На абразы гаспадыня вешае ўзорныя ручнікі-набожнікі. За абразамі трымаюць бутэлечку са свячонай вадою - лекамі ад розных хвароб. «Добрага госця на покут садзяць», «На покуце ў хатцы , як пры роднай матцы», «Шануй покуць у хаце, як родную маці».

• Народная творчасць

       У першай палове 19 стагоддзя атрымоўвае дальнейшае развіццё народная творчасць. Нягледзячы на цяжкія ўмовы жыцця, на непасільную працу, беларусы не страцілі пачуцця прыгажосці. Вышыўкі на святочным адзенні, ткацтва, вязанне шыдэлькамі і прутамі, разьба па дрэве, якой упрыгожвалі хатнія рэчы, ганкі, вароты сведчаць аб высокім мастацкім гусце народа. Беларускіх майстроў запрашалі нават у Пецярбург і Маскву.

• Нумізматыка

       Вельмі часта пры правядзенні археалагічных раскопак знаходзяць манеты. Некаторыя з іх захаваліся вельмі добра, а некоторыя амаль разбураны часам. Дапаможная навука, якая займаецца вывучэннем грошай, гісторыяй грашовага абароту, біцця манет, называецца нумізматыка. Такую назву мае і калекцыяніраванне манет, банкнотаў, заменнікаў грошай.

      Вельмі каштоўнай, якая мае вялікае значэнне, з’яўляецца і нумізматычная калекцыя. У яе склад уваходзяць:

- калекцыя папяровых грошай савецкага перыяду;

- калекцыя манет (XX стагоддзя)

Створаны перасоўныя экспазіцыі:

- выстава творчых работ вучняў і настаўнікаў школы;

- выстава навагодніх паштовак;

- выстава навагодніх цацак;

- выстава «Карункі»;

- выстава навагодніх кампазіцый.

8.6. Пошукавая, даследчая дзейнасць

      З мэтай збору прадметаў даўніны былі арганізаваныя этнаграфічныя экспедыцыі ў некаторыя раёны рэспублікі, у ходзе якіх былі выяўлены экспанаты. Вялікі поспех у папаўненні музея новымі экспанатамі прыносіла дбайная арганізацыя пошукавай работы навучэнцаў падчас канікул. Загадзя навучэнцам тлумачыліся мэты і задачы маючай адбыцца працы, праводзіліся гутаркі аб значэнні помнікаў гісторыі і культуры, аб іх ролі ў вучэбна-выхаваўчай рабоце.

      Жыхары вёсак  і раёнаў Гомельскай, Магілёўскай абласцей папоўнілі фонды нашага музея.

       На працягу 2020 – 2021 гадоў работы музея актывам музея разам з навучэнцамі школы вялася пошукавая работа па зборы гістарычнага інфармацыйнага матэрыялу, экспанатаў і т. д. З гэтай мэтай праводзіліся сустрэчы, інтэрв’юіраванне, анкетаванне і інш.

       Праведзены сустрэчы і інтэрв’ю:

- з ветэранамі ВАв;

- з воінамі-аўганцамі

       Па выніках даследаванняў напісаны даследчыя работы для ўдзелу ў школьных і раённых конкурсах

8.7. Культурна-асветніцкая дзейнасць

      У пачатку кожнага навучальнага года складаецца графік наведвання музея «Беларуская хата» вучнямі школы. Таксама наведваюць музей жыхары раёна, дзе знаходзіцца школа, госці. Прапагандуецца работа музея і сярод насельніцтва. Арганізоўваюцца Дні адкрытых дзвярэй для бацькоў пры правядзенні агульнашкольных бацькоўскіх сходаў, на выбарах, на сустрэчы выпускнікоў.

      На базе музея «Беларуская хата» праводзяцца ўрокі па беларускай мове і літаратуры, гісторыі, геаграфіі, пазакласныя мерапрыемствы: напрыклад, беларускія пасядзелкі «Хата ўцехамі багата», гульня-падарожжа «Мая Радзіма – Беларусь», музейныя заняткі, музычна-літаратурная кампазіцыя  «Мой родны кут, як ты мне мілы», віктарына     «Нам засталася спадчына», гульня па станцыях «Патрыёт», калядныя сустрэчы  «Для згоды людской мы збіраем сяброў», экскурсіі для вучняў і бацькоў. Актыў музея прымае ўдзел у гарадскім конкурсе ад ЦТКіЭ «Знаходка года». Заўсёды займаюць прызавыя месцы.

     Штогод вучні школы ўдзельнічаюць у гарадскім конкурсе беларускамоўных тэатраў. У красавіку 2016 года занялі 1-е месца з абрадам «Хрышчэнне», 2017 – «Святлафор» – 1 месца, 2018 – абрад «Гуканне вясны» – 1 месца. Удзельнічаюць у гарадскіх мерапрыемствах:

      «Ноч музеяў» і міжнародным свяце «Вянок дружбы» з канцэпцыяй музейнай пляцоўкі «Беларуская хата на справы багата». За такую плённую працу з гарадскім краязнаўчым музеем атрымалі падзяку ад дырэктара гарадскога музея Н.П. Арцёмчык і ад гарадскога аддзела культуры.

     Самым шчыльным вобразам з жыццём музея «Беларуская хата»   звязана дзейнасць фальклорных калектываў. Выступленні ўзорнага калектыву «Бярэзіца», экскурсіі і інтэр’ер музея «Беларуская хата»   былі зняты на вучэбны фільм Мінскім тэлебачаннем, а таксама Бабруйскім –   «Веста». Вучні ўстановы адукацыі выступалі па гарадскім радыё «Бабруйская хваля».

     У музеі «Беларуская хата» маецца кніга водгукаў, вядзецца журнал уліку праведзеных экскурсій, мерапрыемстваў.

     Музей узнагароджаны граматамі, дыпломамі. У год музей «Беларуская хата» наведваюць больш за  тысячу чалавек.

1. . Ідэалагічная дзейнасць:

- праводзіліся мерапрыемствы, прысвечаныя Году малой радзімы. пісьменнікам-юбілярам;

- праводзіліся інфармацыйныя гадзіны на базе музея;

- праводзіліся разнастайныя конкурсы;

- наведвалі памятныя гістарычныя месцы;

- арганізоўваліся экскурсіі, паходы па роднаму краю;

• удзельнічалі ў Рэспубліканскай акцыі «Жыву ў Беларусі і тым ганаруся!»

10. Грамадска-карысная дзейнасць

Музей супрацоўнічае са школьнымі і гарадскім краязнаўчым музеямі.

11. Пашпартызацыя музея

15 снежня 2015 года школьны этнаграфічны музей «Беларуская хата» прайшоў чарговую пашпартызацыю ў г. Магілёве.

12. Вынікі дзейнасці школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата» за 2022 – 2024 навучальны год

Колькасць наведвальнікаў – 2795

Колькасць экскурсій – 31

Колькасць лекцый – 27

Колькасць музейных заняткаў – 6

Колькасць выстаў – 4

Колькасць масавых мерапрыемстваў – 33

Колькасць прадметаў асноўнага фонду – 530 (за тры гады музей папоўніўся 40 адзінкамі)

Колькасць прадметаў дапаможнага фонду – 131

Усяго экспанатаў – 661

Зараз працягваецца збор экспанатаў музея, іх пашпартызацыя, распрацоўваюцца тэксты новых экскурсій.

      Наперадзе  ў  нас  новыя  шляхі,  новыя  творчыя  планы  і  задумы. Дарагая  і  любімая  Бабруйская  зямля  з’яўляецца   крыніцай  натхнення, дае  нам   крылы  ляцець  увысь,  спасцігаць  новыя  гарызонты  духоўна развіцця.

13. Рэжым работы школьнага этнаграфічнага  музея «Беларуская хата»  

серада 14:30 - 16:20

пятніца 14:30 - 16:20

субота 10:00 - 13:00

Сардэчна запрашаем!

Кіраўнік музея                                                                            Г.В. Голуб     

ПРАГРАМА

падрыхтоўкі экскурсаводаў

школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата»

дзяржаўная ўстанова адукацыі

«Сярэдняя школа № 17 г. Бабруйска»

на 2024/2025 навучальны год

    Кіраўнік школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата»         Г.В. Голуб

   ПЕРСПЕКТЫЎНЫ ПЛАН

работы школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата»

ДУА «Сярэдняя школа №17 г. Бабруйска»

на 2022 – 2025 гг.

Кіраўнік школьнага этнаграфічнага музея «Беларуская хата»         Г.В. Голуб